 |
| Người tiêu dùng cần lựa chọn kỹ thông tin để cung cấp trên không gian mạng (hình minh họa: interrnet) |
Theo Bộ Công an, hiện trên thế giới đã có hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ ban hành các qui định về bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư. Điển hình là Mỹ, Nhật Bản, Liên minh Châu Âu… Một vụ xử lí được biết đến nhiều chính là việc Facebook bị Ủy ban Truyền thông Liên bang Hòa Kỳ phạt đến 5 tỉ USD vào tháng 9.2019 vì để lộ dữ liệu của 87 triệu người dùng cho bên thứ ba là Cambridge Analytica. Trước án phạt này, Facebook cũng còn bị phạt tại các quốc gia khác là Anh, Australia, Canada…
Những đối tượng cố tình rò rỉ, phát tán, mua bán dữ liệu, thông tin cá nhân có nhiều động cơ khác nhau, song ngày nay động cơ phổ biến nhất chính là nhằm trục lợi, kiếm tiền. Chính vì thế, một thị trường mua bán thông tin, dữ liệu cá nhân sôi động trên Internet đã được tạo ra từ lâu trên thế giới và tại Việt Nam, dưới hình thức cả công khai, bán công khai và trên các trang web đen (dark web).
Việt Nam hiện nằm trong Top 15 quốc gia có lượng người sử dụng internet nhiều nhất thế giới với 75 triệu người, chiếm hơn 75% tổng dân số. Điều này đồng nghĩa với việc mỗi ngày, một lượng dữ liệu khổng lồ được người Việt tạo ra. Tuy nhiên, từ nhiều năm trở lại đây, vấn nạn lộ, lọt thông tin cá nhân luôn là vấn đề nan giải khi tình trạng này ngày càng gia tăng cả về quy mô lẫn độ tinh vi.
Bộ Công an cho biết, dữ liệu cá nhân của 2/3 dân số nước ta đang được lưu trữ, đăng tải, chia sẻ và thu thập trên không gian mạng với nhiều hình thức, mức độ khác nhau. Chỉ với vài thao tác tìm kiếm đơn giản trên Google, Facebook… qua các từ khóa như “danh sách chứng minh thư”, “dữ liệu khách hàng”, “danh bạ điện thoại doanh nghiệp”… người dùng có thể nhận về hàng chục nghìn kết quả có kết nối đến những website cung cấp những thông tin trên.
Nếu như người mua sẵn sàng trả tiền từ 1 - 2 triệu đồng cho dữ liệu mình cần, họ có thể nhận được file lưu trữ thông tin cực kỳ chi tiết về tệp khách hàng mà mình mong muốn. Không chỉ dừng lại ở tên, tuổi, số điện thoại mà còn có cả địa chỉ nhà, tình trạng hôn nhân, con cái… Đặc biệt, có những nguồn dữ liệu người mua chỉ cần trả tiền 1 lần nhưng thông tin sẽ liên tục được cập nhật miễn phí trong vòng từ 1 - 2 tháng.
Đáng chú ý, tình trạng mua bán này diễn ra rất công khai trên môi trường mạng, từ website cho đến mạng xã hội. Qua vài thao tác là người mua có thể tải link dữ liệu sau khi thanh toán qua tài khoản ngân hàng hoặc ví điện tử thành công.
Có thể kể ra một số vụ việc điển hình liên quan tới việc để lộ, lọt dữ liệu cá nhân thời gian qua như việc Công ty VNG để lộ hơn 163 triệu tài khoản khách hàng; Công ty Thế giới di động và Điện máy xanh để lộ hơn 5 triệu thông tin email và hàng chục nghìn thông tin thẻ thanh toán của khách hàng; vụ tin tặc đã tấn công vào hệ thống máy chủ của Việt Nam Airline, đăng tải lên Internet 411.000 tài khoản khách hàng thành viên của chương trình Bông Sen Vàng; hay vụ dữ liệu khách hàng của Công ty FPT bị đăng tải công khai trên mạng.
Tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân được rất nhiều các đại biểu quan tâm qua hàng loạt các câu hỏi chất vấn Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) Nguyễn Mạnh Hùng. Thông tin với các đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, trong vài năm trở lại đây, Bộ TT&TT đã có nhiều hoạt động nhằm siết chặt và kiểm soát vấn đề lộ, lọt thông tin cá nhân. Có thể kể đến như ban hành Bộ cẩm nang về an toàn thông tin, trong đó có hướng dẫn cụ thể về cách thức để người dân bảo vệ dữ liệu cá nhân của mình.
Bên cạnh đó, Bộ cũng đưa vào vận hành một cơ sở dữ liệu về lộ, lọt thông tin thông qua các doanh nghiệp và tổ chức quốc tế (khonggianmang.vn). Hệ thống này có thể xác minh khoảng 120 triệu thông tin có thể bị lộ lọt. Đến hiện tại đã có 1 triệu lượt người truy cập cơ sở dữ liệu này.
Về phía doanh nghiệp, Bộ TT&TT cũng đang trong quá trình đưa ra quy định buộc họ khi muốn tiếp cận khách hàng thì phải làm việc với nhà mạng để hiện tên, chứ không hiện số điện thoại. Không những thể, Bộ còn liên tục phối hợp với Bộ Công an điều tra, xử lý một số vụ mua bán thông tin dữ liệu cá nhân, để răn đe, truyền thông rộng rãi.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng thông tin: Trong năm nay, Bộ đã tiến hành thanh tra các nhà mạng một cách toàn diện về vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân. Còn với các công ty bưu chính, mạng xã hội sẽ tiến hành vào đầu năm sau.
Là Tư lệnh ngành khác có liên quan tới vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm khẳng định, dữ liệu cá nhân là thông tin rất quan trọng và cần được bảo vệ. Bộ Công an kiến nghị phải sớm hoàn thiện hành lang pháp lý, chính sách đặc thù về bảo vệ an ninh, an toàn thông tin mạng, trong đó đề xuất với Ủy ban Quốc hội xem xét sớm cho ý kiến về các dự thảo nghị định bảo vệ dữ liệu cá nhân; các bộ, ngành, địa phương chủ động đầu tư hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, đảm bảo an ninh hệ thống an ninh thông tin quan trọng về an ninh quốc gia, kiểm soát chặt chẽ quy trình bảo đảm an ninh chuỗi, cung ứng các sản phẩm, dịch vụ công nghệ lưu trữ thông tin, dữ liệu cá nhân; xây dựng chiến lược về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực an toàn thông tin, an ninh dữ liệu; đẩy mạnh hợp tác quốc tế trên lĩnh vực an ninh mạng, an ninh dữ liệu, mở rộng quan hệ hợp tác với quốc gia, các tổ chức, doanh nghiệp bảo mật an ninh mạng hàng đầu trên thế giới và tích cực tham gia xây dựng các sáng kiến, cơ chế phối hợp các bộ quy tắc, tiêu chuẩn về dữ liệu bảo vệ an ninh; kết nối, chia sẻ, khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia và dân cư.
Bộ trưởng Tô Lâm cho biết: Trong thời gian tới, Bộ Công an sẽ đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua Nghị định bảo vệ dữ liệu cá nhân. Xa hơn nữa là tiến tới đây dựng Luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân, dự kiến trình Quốc hội vào năm 2024. Song song với việc các cơ quan chức năng hoàn thiện hành lang pháp lý, đẩy mạnh xử lý nghiêm các hành vi làm lộ lọt thông tin, rao bán dữ liệu cá nhân thì người dùng cũng cần chủ động nâng cao ý thức về bảo vệ thông tin riêng của mình, tránh tình trạng dễ dàng công khai mà không có cơ chế đảm bảo./.